Dịch vụ viết hồi ký cho người cao tuổi đã trở thành một xu hướng mới trong nền “kinh tế bạc” ở đất nước tỷ dân.
Nền kinh tế bạc
Tháng 3 năm ngoái, Lôi Căn, một sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học, đang tìm kiếm việc làm bán thời gian. Trong quá trình tìm hiểu các cơ hội viết thuê, anh nhận thấy hai công việc lý tưởng: báo cáo nghiên cứu thị trường và kế hoạch kinh doanh. Rồi, gần như tình cờ, anh tìm thấy một lựa chọn thứ ba không đòi hỏi chuyên môn cao – viết hồi ký cho người cao tuổi.
Xã hội Trung Quốc đang già hóa nhanh chóng. Công dân trong độ tuổi từ 50 đến 59 hiện là nhóm dân số đông nhất cả nước.
Dữ liệu năm 2024 từ Cục Thống kê Quốc gia cho thấy, những người từ 60 tuổi trở lên chiếm hơn 20% tổng dân số, tương đương khoảng 297 triệu người. Đến năm 2050, con số này dự kiến sẽ tăng lên 480 triệu người. Khi đó, “nền kinh tế bạc” – các hoạt động kinh tế, sản phẩm và dịch vụ phục vụ người trên 50 tuổi – có khả năng chiếm tới một phần ba tổng GDP của cả nước.
Người cao tuổi Trung Quốc vốn nổi tiếng tiết kiệm, nhưng họ sẵn sàng chi tiêu cho những sản phẩm mang lại sự hỗ trợ về mặt tinh thần, những sản phẩm giúp tăng cường sức khỏe hoặc tinh thần. Gần đây, họ bắt đầu tìm kiếm một điều gì đó khác – một công việc khiến họ cảm giác rằng được sống một cuộc đời có ý nghĩa.
Mo Yanlin, một nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Tâm lý Lão khoa thuộc Đại học Sư phạm Bắc Kinh, đã chỉ ra “thuyết liên tục”, cho rằng người cao tuổi có xu hướng duy trì lối sống trước đây thay vì bước vào một giai đoạn hoàn toàn mới của cuộc đời. Viết hồi ký đáp ứng hoàn hảo nhu cầu này bằng cách tạo ra mối liên hệ giữa quá khứ và hiện tại của họ.
Và đó là lý do tại sao nhiều người già sẵn sàng chi một khoản tiền lớn để thuê người viết thuê kể câu chuyện cuộc đời mình – khoảng từ 3.000 đến 6.000 nhân dân tệ (hơn 22 triệu đồng) cho mỗi 10.000 từ.
Lôi Căn kết luận rằng anh đã tìm thấy một “cơ hội rộng lớn như đại dương” – nói cách khác là một thị trường chưa được khai thác. Anh lao ngay vào viết và hoàn thành ba hợp đồng trong vòng nửa năm. Cuốn hồi ký dài nhất của anh dài tới 70.000 từ.
Triệu Vũ Hy làm việc với một bậc tiền bối để viết về cuốn hồi ký của mình
“Tôi không nghĩ chúng ta sẽ được chứng kiến những nội dung hấp dẫn như vậy từ những người sinh ra trong thập niên 1980 và 1990”, Lôi chia sẻ về cơ hội kiếm tiền cũng như được sống trong cuộc đời của một ai đó khác.
Tìm khách hàng như nào?
Trong ngành công nghiệp mới nổi này, việc tìm kiếm khách hàng thường quan trọng hơn cả.
Tống Vũ Thiên (bút danh), người học khoa học xã hội nhân văn, được những người trong ngành khuyên nên nhắm đến những người có chế độ hưu trí tốt và luôn tự hào về cuộc sống.
Bà cũng được khuyên nên giới thiệu bản thân tại những nơi người cao tuổi thường lui tới, chẳng hạn như các nhóm du lịch và trung tâm hoạt động cộng đồng. Một tấm danh thiếp, một cuốn brochure, vài cuốn sách mẫu và vài món quà nhỏ có thể rất hữu ích với người cao tuổi.
Mạng xã hội cũng là một nơi tốt để tìm kiếm người phù hợp, từ những người dẫn chương trình khiêu vũ đến những người lên kế hoạch tang lễ. Thậm chí còn có các “cửa hàng” trực tuyến trên các nền tảng thương mại điện tử như Taobao, Pinduoduo và Xianyu cung cấp dịch vụ này.
Đinh Long Long, sinh viên chuyên ngành điều dưỡng đến từ Nam Kinh và từng là nhân viên bệnh viện, tình cờ biết đến nghề viết hồi ký cách đây không lâu. Anh không có kinh nghiệm viết lách chuyên nghiệp, nhưng điều đó không quan trọng vì anh là một ứng viên tiềm năng – anh là người chăm sóc người già khuyết tật, giúp anh tiếp cận gần hơn với nhóm khách hàng tiềm năng.
Hiện anh đang viết hồi ký về cụ Triệu Minh Tài, người nổi tiếng là đồng chí của Lôi Phong , vị anh hùng dân tộc, biểu tượng của lòng vị tha trong xã hội Trung Quốc. Gia đình Triệu đã thuê người giúp việc tại nhà từ công ty chăm sóc người cao tuổi nơi Đinh làm việc.
Cụ Triệu thích nhớ lại từng chi tiết về Lôi Phong: “Anh ấy kém tôi bốn tuổi. Thấp bé nhưng rất đẹp trai.” Trước mộ Lôi Phong, cụ Triệu đã thề sẽ kế thừa di sản của Lôi Phong. Ông biến một phần nhà mình thành bảo tàng tưởng niệm, và từng lên tàu 16 tiếng đồng hồ đến những ngôi làng xa xôi để rao giảng về Lôi Phong và các giá trị của ông. “Mệt mỏi, nhưng tôi vẫn kiên trì.”
Nhiều cựu chiến binh cao cấp ở Trung Quốc tìm đến những người viết hồi ký để ghi lại hành trình của họ, vì thế hệ của họ đã chứng kiến những thay đổi đáng kể ở đất nước này trong suốt cuộc đời
Hồi tưởng là một quá trình giải tỏa cảm xúc đối với những người cao tuổi, họ thường xúc động khi nhớ lại những kiếp trước mà đột nhiên dường như đã trở lại.
Triệu Vũ Hy từng làm việc trong ngành truyền thông. Anh bắt đầu viết hồi ký cho người cao tuổi vào năm 2018, sau đó thành lập công ty “Hoa Mai và Hoàng Hôn” vào năm 2021, chuyên ghi lại những câu chuyện cuộc đời. Kể từ đó, anh đã hoàn thành hơn 30 dự án, với mức phí dao động từ 10.000 đến 100.000 nhân dân tệ (gần 400 triệu đồng).
Động lực thôi thúc Triệu Vũ Hy dấn thân vào lĩnh vực này chính là sự ra đi của ông nội và những cảm xúc lẫn lộn mà nó khơi dậy trong anh. Vũ Hy được ông nội nuôi dưỡng, nhưng anh vẫn hoàn toàn mù mờ về cuộc đời của ông nội rất lâu sau khi ông mất. Hai năm sau, khi một người bạn hỏi anh có muốn viết hồi ký cho một kỹ thuật viên cơ khí đã nghỉ hưu không, Hy đã nhận lời, và mọi chuyện cứ thế tiếp diễn từ đó.
Triệu Vũ Hy đã gặp gỡ nhiều cựu chiến binh và cảnh sát nghỉ hưu, những người hồi tưởng về thời thanh xuân đầy rẫy nạn đói, chiến tranh, xung đột và bất ổn. Lời tựa cho mỗi cuốn hồi ký của anh thường khắc họa những suy ngẫm của họ về sự chuyển mình của Trung Quốc trong suốt cuộc đời. Nhiều người có ký ức rõ nét về tiếng súng và tiếng đại bác. Họ nhớ lại hình bóng những bức tường thành cao vút hiện lên trong đêm tối, và cách họ tiến về phía trước, lắng nghe tiếng rên rỉ của những người đồng đội bị thương.
Quy trình viết hồi ký thuê được chia thành sáu bước: trao đổi ban đầu, phỏng vấn chính thức, soạn thảo nội dung, kiểm tra và chỉnh sửa, duyệt bản cuối cùng và xuất bản thành sách. Các cuộc phỏng vấn chính thức được thực hiện hàng tuần, mỗi lần hai giờ. Một cuốn thường mất từ một đến ba tháng để hoàn thành.
Nhiều người cao tuổi đánh giá cao giá trị cảm xúc mà người viết hồi ký mang lại với tư cách là người lắng nghe kiên nhẫn
Tháng 6 năm 2024, công ty của Hy lần đầu tiên tham gia triển lãm Dịch vụ Chăm sóc Người cao tuổi quốc tế lần thứ 7 tại Thành Đô. Là công ty viết hồi ký thuê duy nhất tại triển lãm, họ đã nhận được hơn 100 đơn đặt hàng trong ba ngày. Người thuê dịch vụ của anh ngày càng trẻ hóa. “Ngoài người cao tuổi, một nửa khách hàng là những người trẻ đặt dịch vụ cho cha mẹ mình”, anh nói.
Khi nhận được cuốn hồi ký, các cụ ông cụ bà thường rất vui. Họ sẽ giới thiệu cuốn sách cho bạn bè và người thân, chia sẻ câu chuyện cuộc đời mình. Mọi người cũng sẽ dành cho họ sự tôn trọng và ngưỡng mộ. “Đó cũng là một loại cảm giác mãn nguyện, thậm chí cảm giác này còn giúp gia tăng sự gắn kết gia đình”, Vũ Hy nhận định.
Dây chuyền được hỗ trợ bởi AI
Với ngày càng nhiều đơn hàng đến, Triệu Vũ Hy và đội ngũ của anh đã tinh chỉnh việc phân công lao động để tối đa hóa hiệu quả trong việc sản xuất hồi ký.
“Chúng tôi có một mô hình công nghiệp hóa”, Hy nói. Hiện tại, họ chia mỗi nhiệm vụ thành hai phần: phỏng vấn và viết, với mỗi thành viên trong nhóm đảm nhận một phần công việc khác nhau. Các cuộc phỏng vấn được lên lịch mỗi tuần một lần, kéo dài vài giờ, và thường tập trung vào một chương trong cuộc đời của nhân vật.
Hồi ký với số lượng từ khoảng 50.000 từ thường yêu cầu 10 giờ phỏng vấn, và những người có kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực truyền thông sẽ là lựa chọn tốt nhất, vì họ biết cách chuyển hướng sự tập trung của người kể chuyện vốn đang lan man. Tất cả các cuộc trò chuyện đều được ghi âm.
Các nhà văn cần có chút năng khiếu về ngôn từ. Họ cần làm việc với người phỏng vấn và viết nháp từ các bản ghi âm.
“Chúng tôi có thể xử lý tối đa 10 dự án cùng lúc trong một tuần làm việc năm ngày. Mỗi ngày, chúng tôi thực hiện một cuộc phỏng vấn vào buổi sáng và một cuộc phỏng vấn khác vào buổi chiều. Một người phỏng vấn có thể làm việc với 10 khách hàng”.
Các công cụ viết AI đã giúp những người viết hồi ký tăng hiệu quả viết của họ
Hiệu quả là yếu tố then chốt trong kinh doanh, Lôi Căn, người sẵn sàng thừa nhận sự hỗ trợ từ các công cụ AI như ChatGPT và Claude, cho biết. Các trợ lý AI rất hữu ích trong mọi việc, từ việc phiên âm và soạn thảo vài chương đầu tiên. AI có thể dễ dàng tối ưu hóa dàn ý và liệt kê các sự kiện liên quan theo thứ tự thời gian. “Nếu không, sẽ tốn rất nhiều công sức.”
Tuy nhiên, Lôi cũng phủ nhận việc lạm dụng vai trò của AI, bởi cho rằng nó vẫn chỉ là phụ trợ. “AI có khả năng ghi nhớ kém, đồng nghĩa với việc có rất nhiều nội dung thừa thãi, máy móc, lạm dụng các liên từ logic để tạo ra một câu chuyện cho con cháu sau này.” Ngoài ra, AI còn thiếu các cách diễn đạt thông dụng, dẫn đến giọng điệu cứng nhắc, thể hiện sự thiếu hiểu biết về ngữ cảnh. Con người luôn dựa vào sự mỉa mai để gây cười, nhưng nhiều trong số đó lại bị các trợ lý AI bỏ qua.
Lôi Căn vẫn nhận thức rõ những hạn chế của AI. “Nó chỉ có thể đảm nhiệm khoảng 30% khối lượng công việc.”
Đáng chú ý nhất, AI nổi tiếng là hay bịa ra những câu chuyện dựa trên những nhận xét mà đối tượng không cung cấp, điều này đôi khi có thể khiến khách hàng tức giận. “Họ sẽ nghĩ bạn đang viết những điều vô nghĩa.”
“Ngành này vẫn còn non trẻ,” Lôi Căn nói. “Nhưng tôi nghĩ chúng ta sẽ đạt đến những tầm cao mới trong tương lai. Viết hồi ký sẽ phát triển thành một ngành công nghiệp tương tự như chụp ảnh cưới về mặt quy mô.”
Theo The Worldof Chinese