Chúng ta đang sống trong một đại dịch thị giác thầm lặng, và hầu hết chúng ta đều không nhận thức được điều đó.
Trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay, mắt chúng ta phải chịu áp lực chưa từng có. Điều đầu tiên chúng ta làm khi mở mắt vào buổi sáng là nhìn vào điện thoại, chúng ta nhìn chằm chằm vào máy tính trong tám giờ khi làm việc, chúng ta xem phim truyền hình và chơi game sau khi tan làm, và chúng ta lướt mạng xã hội trong bóng tối trước khi đi ngủ – đôi mắt của con người hiện đại gần như mất đi quyền được nghỉ ngơi.
Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy ít nhất 2,2 tỷ người trên toàn thế giới bị suy giảm thị lực, trong đó ít nhất 1 tỷ người gặp các vấn đề về thị lực có thể phòng ngừa được. Chúng ta đang sống trong một đại dịch thị giác thầm lặng, và hầu hết chúng ta đều không nhận thức được điều đó.
1. Khủng hoảng mắt trong thời đại số
Ánh sáng xanh phát ra từ màn hình điện tử giống như kẻ thù vô hình, âm thầm làm xói mòn sức khỏe thị giác của chúng ta. Ánh sáng sóng ngắn năng lượng cao này có thể xuyên qua giác mạc và thủy tinh thể và đến trực tiếp võng mạc. Tiếp xúc lâu dài sẽ đẩy nhanh quá trình oxy hóa gây tổn thương tế bào võng mạc.
Nghiên cứu từ Viện Hàn lâm Nhãn khoa Hoa Kỳ cho thấy con người hiện đại dành trung bình hơn 11 giờ mỗi ngày để nhìn chằm chằm vào màn hình, gấp hơn ba lần so với một thập kỷ trước. Tiếp theo đó là sự gia tăng bùng nổ của “hội chứng mỏi mắt kỹ thuật số” – khô mắt, mờ mắt, đau đầu và đau cổ trở thành tình trạng thường gặp ở nhân viên văn phòng.
Điều đáng lo ngại hơn nữa là loại chấn thương này đang xảy ra ở độ tuổi còn trẻ hơn. Một nghiên cứu tại Singapore cho thấy, do sự phổ biến của hình thức học trực tuyến trong thời gian dịch bệnh nên tỷ lệ cận thị ở trẻ em tăng vọt 30%, trong đó tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm tuổi 8-12 tăng đáng kể nhất. Đôi mắt của trẻ em chưa phát triển hoàn thiện nhưng chúng phải chịu gánh nặng thị giác tương tự như người lớn, gây ra mối nguy hiểm tiềm ẩn cho sức khỏe mắt trong tương lai của chúng.
2. Bỏ qua các tín hiệu cảnh báo về mắt
Đôi mắt của chúng ta thực sự rất thông minh. Chúng có thể phát ra tín hiệu báo động theo nhiều cách khác nhau, nhưng hầu hết mọi người đều chọn cách bỏ qua chúng. Tình trạng khô và đau mắt tái phát không phải là tình trạng mệt mỏi đơn thuần mà là biểu hiện của tình trạng giảm độ ổn định của màng phim nước mắt; sự thay đổi đột ngột về thị lực có thể là dấu hiệu cảnh báo co thắt cơ mi; và khó nhìn vào ban đêm có thể là dấu hiệu thiếu vitamin A hoặc bệnh quáng gà sớm.
Một người bạn lập trình viên của tôi đã từng chia sẻ kinh nghiệm của mình: Sau khi làm thêm giờ liên tục trong hai tuần, anh ấy đột nhiên phát hiện mình không thể tập trung vào các biển báo giao thông ở xa và anh ấy sợ hãi đến mức phải đi khám ngay lập tức. Chẩn đoán là “co thắt điều tiết”, một chứng suy giảm thị lực tạm thời do nhìn gần trong thời gian dài. Bác sĩ nói với anh: “Mắt anh giống như một sợi dây chun bị kéo căng và mất khả năng đàn hồi”. Câu chuyện này cho thấy một sự thật tàn khốc: chúng ta luôn đợi đến khi khủng hoảng nổ ra mới hành động, và cơ hội phòng ngừa đã bị bỏ lỡ từ lâu.
3. Ba trụ cột để định hình lại thói quen thị giác
Việc bảo vệ đôi mắt đòi hỏi một chiến lược có hệ thống chứ không chỉ là một vài mẹo. Nghiên cứu về dinh dưỡng thị giác đã xác nhận rằng các chất dinh dưỡng như lutein, zeaxanthin và axit béo omega-3 có thể tạo thành bộ lọc ánh sáng xanh tự nhiên trong võng mạc. Ăn cá biển sâu hai lần một tuần, một nắm hạt mỗi ngày và rau lá xanh đậm là những cách đơn giản để nuôi dưỡng đôi mắt của bạn. Một nhóm nghiên cứu từ Đại học Tohoku ở Nhật Bản phát hiện ra rằng thường xuyên tiêu thụ thực phẩm giàu các chất dinh dưỡng này có thể giảm 35% nguy cơ thoái hóa điểm vàng do tuổi tác.
Quy tắc 20-20-20 là tiêu chuẩn vàng để giảm mỏi mắt do sử dụng thiết bị kỹ thuật số: nhìn vào vật cách xa 20 feet (khoảng 6m) trong 20 giây sau mỗi 20 phút. Thói quen đơn giản này cho phép các cơ mi căng thẳng được thư giãn định kỳ và duy trì khả năng điều chỉnh của mắt. Một phương pháp tiên tiến hơn là kết hợp “luyện tập tập trung gần và xa”: đầu tiên nhìn vào đầu bút ở gần trong 5 giây, sau đó nhìn vào vật ở xa trong 15 giây và lặp lại 5 lần. Phương pháp đào tạo này giống như tập yoga cho mắt và có thể tăng cường hiệu quả độ nhạy điều chỉnh.
Việc tối ưu hóa môi trường cũng rất quan trọng. Màn hình nên được đặt thấp hơn tầm mắt một chút, ở khoảng cách 50-70 cm; ánh sáng xung quanh phải được phối hợp với độ sáng của màn hình để tránh độ tương phản mạnh; sử dụng chế độ lọc ánh sáng xanh vào ban đêm hoặc đeo kính chống ánh sáng xanh chuyên nghiệp. Những điều chỉnh này có vẻ nhỏ, nhưng chúng có thể giảm đáng kể gánh nặng cho hệ thống thị giác.
4. Kiến thức bảo vệ mắt có thể đi ngược lại hiểu biết của bạn
Kiến thức về bảo vệ mắt cần được cập nhật và lặp lại liên tục. Quan niệm truyền thống cho rằng “xem TV trong bóng tối có hại cho mắt” thực chất là một hiểu lầm – điều thực sự có hại là trong môi trường tối, đồng tử sẽ giãn ra, khiến nhiều ánh sáng xanh đi vào đáy mắt hơn.
Nghiên cứu mới nhất cho thấy việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời ở mức độ vừa phải (2 giờ mỗi ngày) có thể kích thích tiết dopamine ở võng mạc và làm chậm sự phát triển của trục mắt, đây là biện pháp quan trọng để phòng ngừa cận thị ở trẻ em. “Chương trình can thiệp hoạt động ngoài trời” của Úc đã chỉ ra rằng việc tăng thời gian hoạt động ngoài trời thêm 80 phút mỗi ngày có thể giảm 50% tỷ lệ cận thị ở trẻ em trong độ tuổi đi học.
Một phát hiện phản trực giác khác: Không phải thời gian sử dụng màn hình nào cũng có hại như nhau. Thời gian sử dụng màn hình tương tác (như phần mềm vẽ) ít gây căng thẳng cho mắt hơn so với việc xem thụ động (như cuộn qua video) vì việc xem tương tác đòi hỏi nhiều chuyển động mắt và thay đổi khả năng điều tiết hơn. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng điều quan trọng là cách sử dụng mắt chứ không phải là có sử dụng mắt hay không.
Giải phóng đôi mắt của bạn: chủ động lựa chọn và sử dụng mắt một cách khôn ngoan
Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn và là tấm gương phản ánh sức khỏe. Khi chúng ta học cách lắng nghe đôi mắt của mình và dành cho chúng sự tôn trọng và chăm sóc xứng đáng, chúng ta có thể duy trì sức khỏe tốt nhất trong suốt đại dịch thầm lặng này.
Tại sao không bắt đầu ngay hôm nay và cho mắt bạn được nghỉ ngơi thực sự – hãy tắt màn hình, nhìn ra ngoài cửa sổ ngắm cây xanh và cảm nhận sự trong trẻo và sống động của thế giới dưới ánh sáng tự nhiên. Hãy nhớ rằng, mỗi khi bạn chăm sóc mắt cẩn thận, đó chính là sự đầu tư khôn ngoan cho chất lượng cuộc sống tương lai của bạn.
Trong thế giới bị chi phối bởi thông tin trực quan này, chúng ta hãy học lại cách “nhìn” – không thụ động tiếp nhận mà chủ động lựa chọn; không tiêu thụ vô độ mà phải quản lý một cách khôn ngoan. Chỉ bằng cách này, chúng ta mới có thể tránh trở thành nô lệ của màn hình và biến đôi mắt thực sự thành công cụ khám phá thế giới thay vì trở thành nạn nhân của thời đại kỹ thuật số.