Nỗi trăn trở của bóng đá Anh

Một buổi sáng năm 2009, sau thất bại nặng nề 0-4 của U21 Anh trước U21 Đức trong trận chung kết cúp châu Âu, Giám đốc Kỹ thuật FA Sir Trevor Brooking khi đó ngồi lặng im tại một khách sạn ở Malmo, Thụy Điển. Giữa những mảnh vỡ từ thất bại ấy, ông nêu ra vấn đề tưởng nhỏ nhưng mang tính hệ thống: “Chúng ta không tạo ra được những cầu thủ như Mesut Ozil”.

Tất nhiên, Đức không chỉ có Ozil. Họ còn có Neuer, Boateng, Hummels, Howedes, Khedira – những cái tên sau này trở thành trụ cột trong hành trình vô địch World Cup 2014. Nhưng Ozil ở thời điểm bấy giờ là biểu tượng của thứ bóng đá kỹ thuật, tinh tế và khác biệt – thứ mà bóng đá Anh gần như không sản sinh ra trong nhiều năm.

Ozil từng là nỗi ám ảnh của bóng đá Anh.

Kế hoạch đầy tham vọng nhưng chưa trọn vẹn

Sir Trevor Brooking yêu thứ bóng đá của Ozil – thông minh, nhẹ nhàng, đầy tính sáng tạo và khó bị bắt bài. Và ông tin rằng, nếu bóng đá Anh không thay đổi hệ thống đào tạo trẻ, thì sẽ mãi không thể tạo ra những cầu thủ như thế.

Từ đó, FA bắt tay vào xây dựng Elite Player Performance Plan (EPPP) – dự án gom những tài năng trẻ giỏi nhất về những học viện hiện đại nhất. Kết hợp với trung tâm huấn luyện đẳng cấp St George’s Park, bóng đá Anh hy vọng sản sinh ra thế hệ cầu thủ ưu tú.

Và đúng là có những cái tên triển vọng. Phil Foden, Mason Mount, Bukayo Saka, Kobbie Mainoo, Rico Lewis hay Myles Lewis-Skelly và Ethan Nwaneri gần đây xuất hiện. Họ đều là mẫu cầu thủ kỹ thuật, khéo léo, chơi được nhiều vị trí, di chuyển giữa các tuyến và cầm bóng trong không gian hẹp, gần giống Ozil, nhưng vẫn là phiên bản “thiếu”.

Dù có nhiều tiền vệ tấn công và hậu vệ cánh chất lượng, nước Anh lại thiếu trầm trọng những vị trí trọng yếu ở trung lộ. Họ thiếu cả trung vệ, tiền vệ phòng ngự, tiền đạo cắm và thủ môn. Đó là những vị trí yêu cầu bản lĩnh, va chạm và kinh nghiệm – thứ mà nhiều cầu thủ trẻ hiện nay không có cơ hội tích lũy.

Họ không được thi đấu đủ ở cấp độ cạnh tranh cao từ 18 đến 21 tuổi. Các CLB lớn thì ưa chuộng ngoại binh, trong khi các đội hạng dưới lại ngại dùng những tài năng học viện quen với thứ “bóng đá sạch sẽ” trên mặt cỏ hoàn hảo của lò đào tạo.

Declan Rice bị Chelsea thải loại hay Jude Bellingham sang Đức từ rất sớm. Ezri Konsa và Dan Burn, bộ đôi trung vệ đá chính trước Albania hôm 22/3, bắt đầu sự nghiệp ở giải hạng dưới. Đây là minh chứng cho sự khó khăn trong việc phát triển các vị trí “xương sống” tại Anh.

Vị trí thủ môn của tuyển Anh được đánh giá là không đẳng cấp bằng những đội tuyển hàng đầu thế giới.

Một hệ sinh thái đào tạo lệch nhịp với nhu cầu thực tế

“Ở vị trí trung vệ, nước An không có nhiều cầu thủ hàng đầu”, Fabio Capello nhận xét trong buổi phỏng vấn với Mail Sport. “Còn thủ môn của họ thì chỉ ở mức bình thường”.

Với sự ra đời của EPPP, các CLB lớn gom những cầu thủ giỏi nhất ở tuổi 15-16, nhưng không cho họ đủ thời gian thi đấu chuyên nghiệp. Khi không có được cạnh tranh thật sự, nhiều cái tên tưởng chừng là “tài năng thiên bẩm” dần thui chột ý chí, trôi dạt rồi biến mất khỏi bản đồ bóng đá.

Thêm vào đó, lối chơi ở Premier League quá khác biệt với phần còn lại của bóng đá Anh. Các đội ở League One, League Two không dễ gì dùng những thủ môn, hậu vệ được huấn luyện để “chuyền bóng trong vùng cấm”. Thay vào đó, họ thường tắc bóng, phá đi dứt khoát.

Những thành công rời rạc và các cá nhân nổi bật như Lewis-Skelly không thể che giấu được những bất ổn sâu thẳm trong hệ thống đào tạo tài năng của bóng đá Anh. Hệ thống này vẫn tồn tại những khoảng trống lớn và thiếu chiến lược phát triển bền vững.

Đến lúc phải đặt lại câu hỏi nước Anh đang đào tạo cầu thủ vì thứ bóng đá gì, và có tạo đủ điều kiện để họ trưởng thành không? Nếu không giải được bài toán “xương sống đội hình”, nước Anh có thể tiếp tục tạo ra những cầu thủ hay, nhưng thiếu nền tảng để vô địch. Và Ozil, theo một cách nào đó, vẫn là cái bóng mà họ chưa thể chạm tới.